Hemoglobine: De kracht van zuurstof in je bloed

Wat deed Lance Armstrong precies met zijn doping?

In de wereld van topsport is elke kleine prestatieverbetering van groot belang. Niemand weet dit beter dan Lance Armstrong, de voormalige wielrenner die wereldberoemd werd, niet alleen door zijn prestaties, maar ook door zijn dopinggebruik. Armstrong gebruikte EPO (erytropoëtine) om zijn hemoglobineniveau te verhogen, waardoor zijn lichaam meer zuurstof kon vervoeren en zijn uithoudingsvermogen verbeterde.

Maar wat is hemoglobine precies, en waarom is het zo belangrijk voor zowel atleten als ons dagelijks leven?

Wat is Hemoglobine?

Hemoglobine is een complex eiwit dat in rode bloedcellen wordt aangetroffen en verantwoordelijk is voor het transport van zuurstof van de longen naar de rest van het lichaam. Elk hemoglobinemolecuul bestaat uit vier eiwitketens, elk met een heemgroep die een ijzeratoom bevat.

Dit ijzeratoom bindt zuurstofmoleculen, waardoor zuurstof efficiënt door het bloed kan worden vervoerd en aan weefsels kan worden geleverd.

Hemoglobine speelt een cruciale rol in de ademhaling en energieproductie. Zonder voldoende hemoglobine zou ons lichaam niet in staat zijn om de nodige zuurstof te leveren aan organen zoals spieren, wat leidt tot vermoeidheid en verminderde prestaties.

Hemoglobine en Sportprestaties

Een hoger hemoglobineniveau betekent dat het bloed meer zuurstof kan vervoeren. Dit is ontzettend belangrijk voor duursporters, zoals wielrenners, marathonlopers en zwemmers. Meer zuurstof betekent een verbeterd uithoudingsvermogen, snellere herstelperiodes en betere prestaties. Dit was de reden waarom Lance Armstrong en vele andere atleten EPO gebruikten; het verhoogde hun hemoglobineniveau en gaf hen een oneerlijk voordeel.

Het gebruik van EPO en andere vormen van doping brengt echter aanzienlijke gezondheidsrisico’s met zich mee, zoals een verhoogd risico op bloedstolsels, hartaanvallen en beroertes. Bovendien is het gebruik van dergelijke middelen in de meeste sporten verboden en wordt het als onethisch beschouwd.

Hemoglobine in het dagelijks leven

Normale hemoglobinewaarden variëren tussen mannen en vrouwen. Voor mannen ligt de normale waarde tussen 13.8 en 17.2 gram per deciliter (g/dL), terwijl deze voor vrouwen tussen 12.1 en 15.1 g/dL ligt. Afwijkingen van deze waarden kunnen wijzen op gezondheidsproblemen:

Lage hemoglobinewaarden kunnen wijzen op bloedarmoede, een aandoening waarbij er niet genoeg rode bloedcellen zijn om voldoende zuurstof naar de weefsels te transporteren. Symptomen zijn onder meer vermoeidheid, zwakte en kortademigheid.
Hoge hemoglobinewaarden kunnen wijzen op polycythemie, een aandoening waarbij het lichaam te veel rode bloedcellen produceert, wat het risico op bloedstolsels verhoogt.

De afname van hemoglobine naarmate je ouder wordt

Veel mensen realiseren zich niet dat hemoglobinewaarden afnemen naarmate we ouder worden. Uit een studie onder 3.758 oudere personen bleek dat het mediane hemoglobineniveau met 0,4 g/dL daalde over een periode van drie jaar. Bovendien ontwikkelde 9% van de deelnemers, die bij aanvang geen bloedarmoede hadden, gedurende de studieperiode bloedarmoede. Factoren zoals toenemende leeftijd, hoger begin hemoglobine, diabetes, chronische nierziekte (CKD) en vrouwelijk geslacht waren risicofactoren voor een verdere daling van hemoglobine.

Dit komt dus ook omdat ouder worden gepaard gaat met minder gezondheid en meer ziekte en voedingstekorten:

Ziekten: Chronische aandoeningen zoals diabetes en chronische nierziekte kunnen bijdragen aan lagere hemoglobinewaarden.

Voedingsdeficiënties: Ouderen hebben vaker tekorten aan essentiële voedingsstoffen zoals ijzer, vitamine B12 en foliumzuur, die nodig zijn voor de productie van rode bloedcellen.

Wat moeten we nog meer weten?

Feiten en statistieken:

17% van de mensen ouder dan 65 jaar heeft bloedarmoede, oplopend tot meer dan 20% bij de oudste ouderen.
Elke daling van 1 g/dL in hemoglobine is geassocieerd met een verhoogde kans op het gelijktijdig ontwikkelen van hart- en vaatziekten, hypertensie, ontsteking en andere cytopenieën.
Het ontwikkelen van bloedarmoede is geassocieerd met een verhoogde kans op chronische nierziekte, ontsteking en andere cytopenieën.
Lagere hemoglobinewaarden zijn geassocieerd met een toekomstige lagere loopsnelheid en scores op de Mini-Mental State Examination (test naar hersenfunctie) bij vrouwen en gripkracht bij zowel mannen als vrouwen.
Zowel hemoglobinedaling als incidente bloedarmoede zijn onafhankelijke risicofactoren voor mortaliteit, zelfs na aanpassing voor hemoglobinewaarden.

Beïnvloeding van hemoglobine met leefstijl en voeding

Gelukkig kunnen we onze hemoglobinewaarden positief beïnvloeden door middel van leefstijl en voeding.

Leefstijl

Regelmatige lichaamsbeweging stimuleert de aanmaak van rode bloedcellen en verhoogt het hemoglobineniveau.
Vermijden van roken en overmatig alcoholgebruik, omdat deze gewoonten de productie van rode bloedcellen kunnen verstoren.

Regelmatige Lichaamsbeweging

Regelmatige lichaamsbeweging heeft verschillende positieve effecten op de productie van rode bloedcellen en het hemoglobineniveau. Dit mechanisme kan als volgt worden uitgelegd:

Verhoogde Zuurstofbehoefte: Tijdens inspanning hebben de spieren meer zuurstof nodig om energie te produceren via aerobe ademhaling. Dit verhoogt de vraag naar zuurstof in het bloed.
Erytropoëtine (EPO) Productie: De verhoogde zuurstofbehoefte leidt tot een tijdelijke zuurstoftekort (hypoxie) in de nieren. Dit stimuleert de nieren om meer erytropoëtine (EPO) te produceren, een hormoon dat de aanmaak van rode bloedcellen in het beenmerg bevordert.
Aanmaak van Rode Bloedcellen: EPO bindt aan receptoren op voorlopercellen in het beenmerg, wat de differentiatie en proliferatie van deze cellen naar volwassen rode bloedcellen (erytrocyten) stimuleert. Dit proces wordt erytropoëse genoemd.
Verhoogd Hemoglobinegehalte: Door de verhoogde productie van rode bloedcellen neemt ook het hemoglobineniveau toe, aangezien elke rode bloedcel hemoglobine bevat dat verantwoordelijk is voor het zuurstoftransport.

Niet Roken

Giftige Stoffen: Sigarettenrook bevat talloze giftige stoffen zoals koolmonoxide (CO), die zich bindt aan hemoglobine in plaats van zuurstof, wat de zuurstoftransportcapaciteit van het bloed vermindert.
Verminderde EPO Productie: De blootstelling aan CO en andere toxinen kan de zuurstofvoorziening naar de nieren verstoren, wat de productie van EPO kan verminderen.
Oxidatieve Stress: Roken verhoogt oxidatieve stress en ontsteking, wat de levensduur en productie van rode bloedcellen negatief beïnvloedt.

Overmatig Alcoholgebruik

Onderdrukking van Beenmerg: Chronisch alcoholgebruik kan de functie van het beenmerg onderdrukken, wat leidt tot een verminderde productie van rode bloedcellen.
Voedingsdeficiënties: Overmatig alcoholgebruik kan leiden tot deficiënties in essentiële voedingsstoffen zoals foliumzuur en vitamine B12, die cruciaal zijn voor de productie van rode bloedcellen.
Leverziekte: Alcoholgebruik kan leverziekte veroorzaken, wat de productie van EPO kan verminderen aangezien de lever een rol speelt in de regulatie van dit hormoon.

Voeding

IJzerrijke voedingsmiddelen zoals spinazie, rood vlees, lever, bonen, en verrijkte granen zijn essentieel voor de productie van hemoglobine.
Vitamine B12 (te vinden in vlees, vis, en zuivelproducten) en foliumzuur (te vinden in bladgroenten, fruit, en bonen) zijn noodzakelijk voor de productie van rode bloedcellen.

Suppletie

IJzersupplementen kunnen nuttig zijn voor mensen met een ijzertekort of bloedarmoede. Het is belangrijk om deze supplementen alleen te nemen na overleg met een arts.
Vitamine C-supplementen kunnen de ijzerabsorptie verbeteren, vooral bij mensen die moeite hebben om voldoende ijzer uit hun dieet te halen.

Wetenschappelijk onderzoek: "Hemoglobine en fysieke prestaties bij ouderen"

Volgens een studie gepubliceerd in BMC Geriatrics in 2022, is er een sterk verband tussen hogere hemoglobinewaarden en betere fysieke prestaties bij ouderen zonder bloedarmoede. Het onderzoek, uitgevoerd door Corona et al., gebruikte longitudinale gegevens van Braziliaanse ouderen en vond dat hogere hemoglobineniveaus geassocieerd zijn met betere scores op de Short Physical Performance Battery (SPPB), een maat voor fysieke prestaties.

Het onderzoek benadrukte ook de verschillen tussen mannen en vrouwen. Vrouwen hadden bij lagere hemoglobineniveaus significant slechtere SPPB-scores dan mannen, maar deze verschillen verdwenen bij hogere hemoglobineniveaus. Dit suggereert dat zelfs zonder de diagnose bloedarmoede, het handhaven van hogere hemoglobineniveaus essentieel is voor het behoud van fysieke prestaties, vooral bij oudere vrouwen .

Deze bevindingen onderstrepen het belang van het monitoren van hemoglobineniveaus bij oudere volwassenen om hun fysieke prestaties en algehele gezondheid te verbeteren. Door regelmatig de hemoglobinewaarden te controleren, kunnen gezondheidsprofessionals tijdig ingrijpen en maatregelen nemen om de daling van hemoglobine te beperken, wat kan bijdragen aan een betere levenskwaliteit voor ouderen.

Conclusie

Hemoglobine speelt een vitale rol in zowel sportprestaties als dagelijks functioneren. Het is essentieel voor het transport van zuurstof door het lichaam, wat energie en vitaliteit ondersteunt. Door een gezonde levensstijl te behouden en een evenwichtig dieet te volgen, kunnen we onze hemoglobineniveaus optimaliseren en onze algehele gezondheid verbeteren.

Moedig jezelf aan om je hemoglobinewaarden regelmatig te laten controleren, vooral als je symptomen van bloedarmoede of polycythemie ervaart. Met de juiste zorg en aandacht kun je ervoor zorgen dat je hemoglobineniveau je gezondheid en prestaties ondersteunt, zonder de risico’s van doping.