Atherosclerose: Het begint eerder dan je denkt

Wanneer je denkt aan hart- en vaatziekten zoals aderverkalking, ook wel atherosclerose genoemd, stel je je misschien voor dat dit iets is wat alleen oudere mensen treft. Je weet wel, iets voor op je zestigste, wanneer je ineens te horen krijgt dat je aders dichtslibben en een hartaanval op de loer ligt. Maar wat als ik je vertel dat dit proces vaak al veel eerder begint, zelfs al in je tiener- en twintiger jaren?

Uit recent onderzoek, zoals het CARDIA (Coronary Artery Risk Development In Young Adults) onderzoek en de PDAY (Pathobiological Determinants of Atherosclerosis in Youth) studie, blijkt dat atherosclerose een proces is dat decennialang sluimert. Het begint vaak al in je jeugd en kan zonder symptomen verergeren totdat het ernstige problemen veroorzaakt op latere leeftijd. Dit betekent dat de keuzes die je maakt – ook op jonge leeftijd – een enorme impact hebben op je toekomstige gezondheid.

Wat is atherosclerose?

Atherosclerose of aderverkalking is een proces waarbij de slagaders geleidelijk vernauwen door de ophoping van vet, cholesterol en andere stoffen in de vaatwand. Dit veroorzaakt een verharding van de vaatwanden, wat het moeilijker maakt voor bloed om ongehinderd door je lichaam te stromen. Uiteindelijk kan dit leiden tot ernstige complicaties zoals hartaanvallen en beroertes.

Maar wat velen niet weten, is dat deze “verstopping” van de slagaders al begint wanneer je jong bent. Zelfs op tienerleeftijd kunnen al de eerste tekenen van atherosclerose zichtbaar zijn, wat later tot grote problemen kan leiden.

Aderverkalking begint al vroeg: De harde cijfers

Uit de PDAY-studie bleek dat atherosclerose al op zeer jonge leeftijd begint. Bijvoorbeeld, bij autopsies van jongeren tussen de 15 en 34 jaar werden bij bijna alle onderzochte aorta’s, het grootste bloedvat in het lichaam, vette strepen gevonden – vroege tekenen van aderverkalking. Deze vette strepen werden ook gevonden in 60% van de kransslagaders, bloedvaten die het hart zelf voorzien van bloed, van jongeren tussen de 15 en 19 jaar. Naarmate de leeftijd vorderde, namen de laesies toe in ernst.

Uit een andere studie uit de jaren 90, gericht op slachtoffers van niet-cardiale trauma’s (zoals verkeersongevallen), zagen ze al dat bij 78,3% van de 14- tot 35-jarigen tekenen van coronaire atherosclerose aanwezig waren. 

Hieronder zie je beginnende aderverkalking bij een jongen man 27 jaar oud.

Dit betekent dat een overgrote meerderheid van de jongeren al vroeg tekenen van aderverkalking vertoonde. Bij 20,7% van de onderzochte personen was er zelfs een vernauwing van meer dan 50% in een of meerdere slagaders, en bij 9% was er een vernauwing van meer dan 75% .

Waarom is dit belangrijk voor jou?

De meeste mensen denken dat hartproblemen iets zijn wat je pas op latere leeftijd treft, maar deze bevindingen laten zien dat je gezondheid later in het leven al vroeg wordt bepaald. Het goede nieuws is dat je vroeg kunt ingrijpen om de progressie van atherosclerose te vertragen of te voorkomen.

In de studie naar trauma-slachtoffers bleek bijvoorbeeld dat 68% van de jongeren rookte, wat een belangrijke risicofactor is voor aderverkalking. Jongeren met een familiegeschiedenis van hartziekten hadden ook een groter risico op het ontwikkelen van ernstige atherosclerose .

Gezonde gewoontes maken het verschil

Uit het CARDIA-onderzoek bleek ook dat je leefstijl een cruciale rol speelt in het ontwikkelen van hart- en vaatziekten. Jongeren die gezonde keuzes maakten, zoals regelmatig bewegen en gezond eten, hadden een aanzienlijk lager risico op atherosclerose. Zelfs als je in je twintiger jaren ongezonde keuzes hebt gemaakt, kun je door op latere leeftijd veranderingen aan te brengen nog steeds je risico verminderen.

Bij mensen met risicofactoren, zoals hoge cholesterol of hoge bloeddruk op jonge leeftijd, waren de aderen op latere leeftijd vaak al ernstig aangetast. Bijvoorbeeld, bij deelnemers met een verhoogd cholesterolgehalte op 25-jarige leeftijd was de kans op aderverkalking op latere leeftijd veel groter.

Fun fact

Aderverkalking is een onjuiste benaming omdat dit proces van verharding en verstijving van de bloedvaten plaatsvindt in slagaders, die bloed van het hart naar het orgaan vervoeren, en niet in aders, die bloed naar het hart toe vervoeren. De juiste term is atherosclerose, wat verwijst naar de ophoping van vetten, cholesterol en andere stoffen in de wanden van slagaders.

De vroege fase van aderverkalking is cruciaal

Wat veel mensen niet weten, is dat de vroege fase van aderverkalking vaak onopgemerkt blijft. Je voelt het niet, en het veroorzaakt geen directe problemen. Maar juist in deze fase wordt het fundament gelegd voor wat er later in je leven gebeurt. Als je in je twintiger jaren rookt, slecht eet en weinig beweegt, kunnen je aderen al aan het verharden zijn zonder dat je het doorhebt.

Uit onderzoek onder trauma-slachtoffers bleek bijvoorbeeld dat bij jongeren met een body mass index (BMI) van boven de 30, wat wijst op obesitas, in 80% van de gevallen al tekenen van atherosclerose werden gevonden . Zelfs op jonge leeftijd kunnen de gevolgen van een ongezonde levensstijl dus al duidelijk zichtbaar zijn in de slagaderen.

Conclusie: Voorkomen is beter dan genezen

Wat het CARDIA- en PDAY-onderzoek ons duidelijk maken, is dat aderverkalking geen plotselinge ziekte is die je treft wanneer je ouder wordt. Het begint vaak al in je jeugd, zonder dat je het doorhebt. Dit betekent dat we preventie serieus moeten nemen. Door regelmatig gezondheidsonderzoek te overwegen, kun je tijdig inzicht krijgen in je risico’s. Wat je kunt meten, kun je managen.

Het periodiek controleren van je bloeddruk, cholesterol en andere biomarkers geeft je niet alleen inzicht in hoe het met je hartgezondheid staat, maar biedt ook de mogelijkheid om vroegtijdig in te grijpen. Zo voorkom je dat kleine problemen uitgroeien tot grote complicaties. Gezonde keuzes maken – zoals gezonder eten, stoppen met roken en meer bewegen – zijn belangrijk, maar door regelmatig onderzoek te doen, weet je zeker waar je staat.

Aarzel niet om met je huisarts of Longevity specialist te bespreken hoe je je gezondheid periodiek kunt laten checken. Door vroeg in te grijpen, kun je latere problemen voorkomen en ervoor zorgen dat je hart sterk en gezond blijft.