Homocysteïne: de onbekende bloedmarker die je risico op hart- en vaatziekten en dementie beïnvloedt

Ik wil je kennis laten maken met een bloedmarker die jij waarschijnlijk nog niet kent, maar die wel jouw risico beïnvloedt op hart- en vaatziekten en mogelijk zelfs dementie. 

Ik heb het over homocysteïne. 

Wat is Homocysteïne?

Homocysteïne is een zwavelhoudend aminozuur dat ontstaat tijdens de omzetting van methionine naar cysteïne. In normale hoeveelheden is homocysteïne essentieel voor verschillende lichaamsfuncties, maar verhoogde niveaus kunnen schadelijk zijn en geassocieerd worden met diverse gezondheidsproblemen, waaronder hart- en vaatziekten, osteoporose (botontkalking), maar opkomend bewijs suggereert dat het ook de cognitieve functie en dementie beïnvloedt.

Een mogelijke link tussen homocysteïne en dementie

Cognitieve gezondheid is een zorg voor velen naarmate ze ouder worden, en het begrijpen van de risicofactoren voor dementie is cruciaal. Recent onderzoek heeft licht geworpen op de rol van homocysteïne (HCy), een aminozuur in het bloed, bij de progressie van milde cognitieve stoornis naar dementie.

Laten we eens kijken wat dit betekent en waarom het belangrijk is.

Wetenschappelijk onderzoek

Een recent onderzoek uitgevoerd door Giovanni Zuliani en collega's aan de Universiteit van Ferrara onderzocht de relatie tussen hoge plasma homocysteïne-niveaus en de progressie van MCI naar dementie. Het onderzoek richtte zich op twee typen van MCI: amnestische MCI (aMCI), die voornamelijk het geheugen aantast, en niet-amnestische MCI (naMCI), die andere cognitieve functies beïnvloedt.

Het onderzoek volgde 311 oudere patiënten met MCI gedurende een mediane periode van 33 maanden. De deelnemers werden geëvalueerd op bloed HCy-niveaus en gemonitord op progressie naar dementie. Aan het einde van het onderzoek hadden 137 individuen dementie ontwikkeld.

Belangrijkste bevindingen

1. Verhoogd risico met hoge HCy-niveaus: Het onderzoek toonde aan dat individuen met het hoogste tertiel van HCy-niveaus een significant groter risico hadden op het ontwikkelen van dementie vergeleken met degenen in het laagste tertiel. Dit risico was vooral uitgesproken bij patiënten met naMCI.
   
   
2. Verschillen tussen MCI-typen: De progressie naar dementie was meer significant bij naMCI-patiënten met hoge HCy-niveaus. Terwijl aMCI-patiënten ook een verhoogd risico vertoonden, was dit niet zo sterk geassocieerd met HCy-niveaus.
   
   
3. Vasculaire component: De bevindingen suggereren dat hyperhomocysteïnemie (hoge HCy-niveaus) het zenuwstelsel kan beschadigen via vasculaire wegen. Dit komt overeen met eerder onderzoek dat aantoont dat cardiovasculaire risicofactoren zoals hypertensie en diabetes bijdragen aan cognitieve achteruitgang.

Onderliggende mechanismen 

Wat doet homocysteïne dan precies?

Hyperhomocysteïnemie verlaagt de hoeveelheid stikstofoxide. Stikstofoxide werkt in ons lichaam als vaatverwijder, waardoor de bloeddruk bijvoorbeeld lager wordt. 

Minder stikstofoxide betekent dus minder vaatverwijding en meer vaatschade. Dit kan ook verklaren waarom het de kans op dementie groter maakt, omdat het de bloedvaten in ons brein kan beschadigen. 

Humphrey en collega’s toonden zelfs aan dat elke extra 5 μmol/L in Hcy-niveaus het risico op cardiovasculaire gebeurtenissen (hartaanval, beroerte, etc) met ongeveer 20% verhoogt.

Praktische gevolgen

Verhoogde homocysteïnespiegels verminderen dus stikstofoxide (NO) in de bloedvaten, wat leidt tot endotheliale vaatschade en bevordert de vorming van aderverkalking. Deze aderverkalking vernauwt en verstijft de bloedvaten, wat het risico op hartaanvallen en beroertes verhoogt. 

Bovendien bevorderen hoge homocysteïnespiegels de bloedstolling, wat kan leiden tot trombose. In de hersenen draagt homocysteïne door verminderde NO en verhoogde oxidatieve stress bij aan neurodegeneratieve aandoeningen zoals Alzheimer en vermindert het de bloedtoevoer, wat kan leiden tot vaatgerelateerde dementie.

Oke, dus wanneer er is sprake van een te hoge homocysteïne?

Normale waardes en veranderingen met de leeftijd

• Normale waarden: De normale waarden voor homocysteïne in het bloed variëren meestal tussen de 5 en 15 micromol per liter (µmol/L).

1. Nierfunctie: Naarmate we ouder worden, kan de nierfunctie afnemen, wat resulteert in een verminderde capaciteit om homocysteïne uit het bloed te filteren.
2. Verminderde opname van voedingsstoffen: De opname van B-vitamines kan minder efficiënt worden met de leeftijd, wat bijdraagt aan verhoogde homocysteïne niveaus.
3. Oxidatieve stress en ontsteking: Ouderen hebben vaak hogere niveaus van oxidatieve stress en ontsteking, wat ook kan bijdragen aan verhoogde homocysteïne niveaus.

Andere factoren die homocysteïne spiegels beïnvloeden

1. Voeding: Een tekort aan vitamines zoals B6, B12 en foliumzuur kan leiden tot verhoogde homocysteïne niveaus. Deze vitamines zijn essentieel voor de metabolisme van homocysteïne.
2. Roken: Roken kan de homocysteïne spiegels verhogen en de werking van B-vitamines verminderen.
3. Alcoholconsumptie: Overmatige alcoholinname kan leiden tot verhoogde homocysteïne niveaus door een negatief effect op de vitamine B-status.
4. Lichamelijke inactiviteit: Regelmatige lichaamsbeweging kan helpen de homocysteïne spiegels te verlagen. Maar deze is wat complexer dan je denkt, hier komen we zo op terug. 
5. Stress: Chronische stress kan leiden tot verhoogde homocysteïne niveaus.

Implicaties voor preventie en behandeling

• Voeding rijk aan B-vitaminen, zoals bladgroenten, peulvruchten en volle granen, kan natuurlijke niveaus ondersteunen.
• Stoppen met roken.
• Alcohol beperking. 
• Supplementen: B-vitaminen, zoals foliumzuur, vitamine B 6 en B12 kunnen helpen om homocysteïinespiegels te verlagen. Deze vitamines zijn co-factoren in de methyleringscyclus die homocysteïne omzet in methionine of cysteïne.
• Doelgericht sporten en gewichtsmanagement.
  

Sport en gewicht is belangrijk, maar we moeten specifieker worden.

We zien namelijk in deze studie zien we dat het volgende:

1. Acute lichaamsbeweging:
1. Verhoogt homocysteïne met 14% (1,18 μmol/L) tijdelijk.
2. Mechanisme: Verhoogd eiwitkatabolisme en oxidatieve stress.
2. Weerstandstraining:
1. Verlaagt homocysteïne significant.
2. Mechanisme: Verbeterde controle over oefeningsvolume en intensiteit.
3. Aerobe Training:
1. Geen significant effect op homocysteïnespiegels.

Deze bevindingen benadrukken het belang van weerstandstraining in het beheer van homocysteïnespiegels.

In deze studie zien we dat gewichtsverlies juist kan leiden tot een stijging van onze homocysteine. Je ziet dus hoe belangrijk het is om met een expert doelgerichte leefstijlinterventies te kiezen. 

Het onderzoek benadrukt het belang van het monitoren en beheersen van HCy-niveaus om mogelijk de het onstaan of progressie van hartziekten of cognitieve achteruitgang te vertragen. 

Hoewel de exacte mechanismen waarmee homocysteïne deze achteruitgang beïnvloedt niet volledig worden begrepen, is het duidelijk dat het behouden van gezonde bloedvaten cruciaal is voor onze longevity.

Toekomstige onderzoeksrichtingen

Verdere onderzoeken zijn nodig om deze bevindingen te bevestigen en te onderzoeken of interventies die homocysteïne verlagen effectief het risico op bovengenoemde ziektes kunnen verminderen. 

Dit omvat het verkennen van de impact van dieetveranderingen, supplementen, medicatie en andere levensstijlmodificaties.

Conclusie

Homocysteïne is een belangrijke bloedmarker die je risico op hart- en vaatziekten en dementie kan beïnvloeden. Verhoogde homocysteïnespiegels verminderen stikstofoxide (NO) in de bloedvaten, wat leidt tot vaatvernauwing, verhoogde bloedstolling en oxidatieve stress, wat het risico op hartaanvallen, beroertes en neurodegeneratieve aandoeningen zoals Alzheimer verhoogt.

Het beheersen van homocysteïne door dieet, supplementen en specifieke oefeningen, zoals weerstandstraining, is cruciaal voor het behoud van gezonde bloedvaten en cognitieve gezondheid naarmate we ouder worden.